Trong lần đầu sang Singapore công tác, tôi học được một quy tắc ứng xử của người dân Singapore đó là khi đi trên thang cuốn thì sẽ đứng bên trái, và chừa phía bên phải để những người vội vã có thể chạy lên. Và vô hình chung, tôi vừa nhìn thấy họ làm điều đó thì tôi cũng làm theo. Tại sao vậy? Tại vì chúng ta chịu sự tác động của Social Proof, hay nôm na là hiệu ứng bầy đàn.

Social Proof là một hiệu ứng ám chỉ việc một cá nhân sẽ có khuynh hướng ứng xử tương đồng với tập thể mà người đó thuộc về. Ở trong một tập thể mà ai cũng bỏ rác đúng nơi quy định, thì tự khắc chúng ta cũng sẽ làm điều tương tự nếu không sẽ bị đào thải. Nhưng nếu trong một tập thể nơi mọi người bỏ rác lung tung, tự khắc chúng ta sẽ cảm thấy “kỳ kỳ” khi bản thân mình lại làm điều đúng.

Và chính như hai ví dụ đó nêu ra, Social Proof có tác động tích cực khi “tập thể” đang hành xử theo chiều hướng tốt, đang tin vào điều đúng. Nhưng ngược lại, chúng ta cũng phải ý thức được rằng, khi nhiều người xung quanh chúng ta cùng tin vào một thứ, không có nghĩa là đó chắc hẳn là điều đúng và chúng ta phải làm theo.

Là một người lý trí, chúng ta cần phải luôn tự có phán xét đúng, sai của riêng mình.

Bài viết liên quan: Social Loafing

Clustering Illusion là một thuật ngữ nhằm ám chỉ những ảo giác khi nhìn thấy những hình dạng có ý nghĩa từ những hình hài ngẫu nhiên. Ví dụ như đôi khi chúng ta nhìn thấy hình dạng động vật trên những đám mây, hay khi nhìn thấy gương mặt của chúa, những gương mặt cười trên những chiếc bánh mì chẳng hạn…

Điều này vốn dĩ chẳng có gì lạ vì trí óc con người vốn rất giỏi trong việc nhận diện các khuôn mẫu (pattern) và luôn tìm cách tạo ra những ý nghĩa từ những sự việc ngẫu nhiên. Lý do vì sao lại như vậy thì mình cũng chưa hiểu rõ.

Nhìn chung, bài học chúng ta rút ra được từ Clustering Illusion là gì? Khi chúng ta nhìn thấy hai sự kiện tình cờ xảy ra, bên cạnh suy nghĩ tìm cách kết nối chúng lại với nhau để tìm ra điểm chung, chúng ta cũng không nên bác bỏ một khả năng khác: đơn giản đó chỉ là sự tình cờ.

Tôi đang tưởng tượng đến bạn, một độc giả thường xuyên hay chỉ vô tình ngẫu nhiên ghé qua trang blog này. Lúc đang đọc những dòng này, bạn đang làm gì?

Đang ngồi trong quán cafe với chiếc headphone đeo tai và không ngừng lướt lướt trên mạng? Hay là đang nằm thoải mái trên ghế salon và lướt lướt chiếc điện thoại trên tay?…

Dù bạn có như thế nào, tôi cũng hy vọng là bạn là một người lành lặn, khoẻ mạnh và có cuộc sống thoải mái, hay ít ra bạn đang không phải chật vật mưu sinh hàng ngày như hàng trăm con người đang lang thang ngoài kia.

Và, nếu bạn đang giống như tôi đang hình dung về bạn, thì câu hỏi của tôi là, bạn có bao giờ tự dừng lại và suy nghĩ về một phiên bản khác của chính mình hay chưa?

Với tôi thì câu trả lời là có. Không ít lần tôi gặp những con người tàn tật trên đường, tôi đều tự hỏi, nếu là tôi cách đây vài năm bị tai nạn giống như họ thì tôi hiện giờ sẽ như thế nào? Nếu mười năm trước tôi không rời trường đại học, thì tôi sẽ ra sao? Nếu như cách đây vài tháng tôi đến bệnh viện và được bác sĩ thông báo rằng mình đang mắc bệnh ung thư, liệu tôi có thể ngồi đây và viết ra những dòng này hay không?

Những lúc đó, tôi luôn không ngừng tự hỏi về những Alternative Paths của chính mình.

Và việc không ngừng đặt những câu hỏi về những Alternative Paths đó khiến cho tôi luôn cảm thấy trân trọng cuộc sống và những người thân xung quanh mình hơn. Vì vốn dĩ là ở một con đường khác, có lẽ tôi đã không được ở bên họ như bây giờ.