Confirmation Bias – Định kiến

Định kiến là khi chúng ta đã có một sự phán xét nào đó trong đầu, khi có những thông tin mới đến thì thay vì tự nhìn nhận lại những suy nghĩ của mình là đúng hay sai, chúng ta chỉ lưu ý đến những thông tin nhằm xác nhận định kiến của mình.

Ví dụ như chúng ta hay có một vài định kiến phổ biến như “sinh viên trường đó rất giỏi”, “dân thành phố thì phải giỏi tiếng anh hơn dân thành thị”, “thằng đó rất hay nói dối”, “làm việc trong nhà nước thì thể nào cũng quan liêu”, “người Trung Quốc thiếu lễ nghi”,… Những quan điểm này có thể đúng, cũng có thể sai, tuy nhiên điều mình muốn nhấn mạnh ở đây, đó là khi chúng ta bị những quan điểm này lấn át, khiến chúng ta phán xét những người chúng ta tiếp xúc không phải bằng cảm nhận cá nhân mà lại bằng những định kiến thì sẽ thật không công bằng.

Mình thấy có một vài nguyên nhân dẫn đến định kiến mà mình có thể nghĩ đến.

Nguyên nhân thứ nhất đó là do chúng ta “nghe”, “đọc”, “biết” những thông tin về một người/sự vật/hiện tượng nào đó trước khi thực sự được tiếp xúc. Việc biết một cách gián tiếp dẫn đến việc chúng ta tự xây dựng một hình dung về người/vật đó từ trước. Cho đến khi chúng ta thực sự tiếp xúc với người/sự vật/hiện tượng đó thì chúng ta lại dùng những hình dung trong đầu áp đặt lên người/sự vật/hiện tượng đó, từ đó dẫn đến định kiến.

Nguyên nhân thứ hai có thể là do chúng ta nghe một ai đó đưa ra những nhận xét về người/sự vật/hiện tượng đó từ trước. Và chúng ta tin vào nhận xét đó, biến nó thành nhận định của mình mà không cần kiểm chứng.

Nguyên nhân thứ ba là do chúng ta khái quát hoá từ trải nghiệm của mình. Giống như chúng ta tiếp xúc với 2-3 người đến từ Pháp và cảm thấy họ thật là tử tế và nhẹ nhàng, thế là chúng ta tự quy nạp cho mình một ý nghĩ là người Pháp thật tử tế, …

… và những nguyên nhân khác.

Định kiến là một từ mang ý nghĩa tiêu cực với bản thân mình, bởi vì mình tin rằng định kiến thường đi kèm với tư duy đóng (fixed mindset). Nó sẽ bị giới hạn rất nhiều bởi kiến thức và thông tin của một người có thể tiếp thu được. Cuộc sống cũng thay đổi từng ngày, tự giới hạn mình bằng những định kiến cá nhân cũng giống như chúng ta tự chui vào cái vỏ ốc của chính mình và tự nghĩ rằng mình đã hiểu cả cuộc đời.

Mà cuộc đời thì đa dạng lắm thay.